Selasa, 18 Agustus 2020

POVU SEI KIAK TANBA LAHATENE UKUN GA TANBA SUBSIDIU?


Sai polimika depois Ministru Justisa Dr. Manuel Carseres halo inkontru traballu ida ho Prezidenti Parlamentu Nasionál relasiona ho vizaun Parlamentu Nasionál katak iha futuru Timor-Leste bele iha edefisiu foun ida.

Iha tinan 2008 Parlamentu Nasionál aprova rezulusaun 2/2008 aprova subsidiu ba deputadu sira, hanesan subsidiu alozamentu,subsidiu telekomonikasaun.

Desde 2008 to’o 2020 halo tinan 12 mak foin ita hader husi mehi, katak desizaun ida ne’e injustisa, los ita hotu la aseita katak desizaun ida ne’e injustisa? Entaun persiza alternativa ida?

Durante tinan 12 deputadu/a sira hetan subsidiu ba alozamentu ita nonok, maibé agora iha vizaun ida, Estadu halo uma Estadu ba Deputadu sira hela kada fulan Deputadu selu fali osan $450 ba Estadu ne’e salah, entaun ita hakarak ema ne’ebe mak iha Kapital (kapitalista) mak halo investimentu, Estadu labele?

Vizaun ida kredizer ne’e mehi ida, tanba ne’emak husu ba Governu liliu Ministeriu Justisa atu bele hatudu rai nune’e bele halo planu, estudu viablidade hodi hatene modelu no kustu hira? Mak foin bele foti desizaun kolegial iha Parlamentu Nasional.

Subsidiu alozamentu ne’e laos ba Deputadu sira deit maibé ba titular orgaun soberania hotu, deputadu, membru Governu sira mos hetan subsidiu tanba ne’e toman ona iha estadu no nasaun hotu aplika regra ida ne’e.

Se ita hotu aseita katak, labele iha subsidiu entaun tenki altera husi titular orgaun hothotu, husi PR,PN,Governu no tribunais, depois too instituisaun autonomu sira, hanesan G7±, CNC no instituisaun outonomu sira seluk ne’ebé hetan privilejiu liu fali orgaun sira seluk soberania sira seluk.

Los duni povu barak moris kondisoens ladiak tanba durante tinan 10 la hatene ukun, hanesan hatete iha PEDN katak, to’o tinan 2015 konstrui ona uma ba familia Timor laran tomak hamutuk rihun 55.000  liu husi programa MDG maibé realidade Governu halo duni uma modelu MDG maibe abandona, faille entaun persiza estratejia foun hodi hare asuntu ne’e.

Dalan mak dezenvolve programa nasional abitasaun no garante sustentabilidade finanseira ba políka nasionál abitasaun.

PEDN hatete katak husi tinan 2011-2030 kontinua haluan programa hodi apoio no fó honra ba veteranu no nia familia sira. To’o agora foin rekuñese 48.190 mak hetan ona pensaun no veteran nia oan hamutuk 267 hetan bolsa estudu.

Tanba ne’e, tenki halo polítika ne’ebé fó apoio ba veteranus no kombatente sira liu husi kontinua halo identifikasaun no validasaun, pensoens,estimula kriasaun negosiu hodi veteranu sir abele sustenta moris rasik no promove dignidade ekonómika.Dignifika no proteje socialmente veterano ho nia familia sira.

POVU SEI KIAK TANBA LAHATENE UKUN LAOS TANBA SUBSIDIU?